Podcast serie 'Bossche Stadsgezichten' van Paul Kriele

Vroedvrouw Bep Adams verloskundige bij 6.000 Bossche bevallingen. Roepnaam Marie, doopnaam Maria. Geboren op 13 januari 1911. Woonachtig op Noordwal 26 naast wasserij Mussert later Van Aarle. Vader had naast het huis op nummer 28 een azijnmakerij. In de podcast vertelt zij over de sfeer en buren op de Noordwal, Kanaalstraat en Poort van Aerden en de azijn makerij van vader Adams. Officieel, na haar huwelijk op 3 april 1940 zuster De Rooij-Adams geheten. Chris de Rooij, zoon van bakker De Rooij in de Visstraat, werd geboren op 23 april 1907. Chris is overleden op 13 augustus 1983. Zuster Adams begon na haar studie verloskundige aan de Kweekschool voor Verloskundigen in Amsterdam [1929-1932], in Den Bosch en omgeving als verloskundige te werken. Tot in de jaren 70 van de vorige eeuw heeft zij 6.000 bevallingen verricht. Haar moeilijkste tijd lag in de oorlogsjaren 40-45 waar zij geconfronteerd werd met het neerkomen van V1's en de schuilkelder in moest. En een mooi moment in haar leven gebeurde op haar achttiende verjaardag toen haar ouders haar een reis aanboden naar Italië. Een groepsreis als alleenstaand meisje / vrouw olv de paters Montfortanen, een reis vol cultuur en kunst, die ook een bezoek aan het Vaticaan bevatte. Zuster Adams overleed op 11 februari 2008 in een verpleeghuis in Rosmalen. Het interview dateert van 2 maart 1998.

Joost studeerde aan het Tilburgs Conservatorium, maar mocht niet naar het Haagse Conservatorium [te duur voor zijn ouders]. Wel heeft hij het staatsexamen piano gedaan. Joost was musicus, docent muziek aan huishoudscholen o.a. Priskilla en Maria Immaculata en organist St. Jacob en H. Harten en Gemondse Fanfare, dirigent Orthense Harmonie.
Joost is opgegroeid in de Graafsewijk, was voetballiefhebber maar mocht van vader niet bij BVV lid worden. Kwam al vroeg -als 19 jarige- in huisorkest [pianist en accordeonist] van vader Pierre van den Akker. Dat huisorkest trok door de Meijerij, de Kempen en de Langstraat en speelde bijv. op kermissen in zaaltjes of in kroegen.
Vader van vier kinderen, allen muzikaal onder wie Melanie en Angelique en José Taks. Zij speelden in huisorkest Crescendo. Joost, in de podcast afgeschilderd als Einzelgänger, excentriek en modieus, smeed zijn eigen plan zowel in het lesgeven als regisseur van zijn muzikaal optreden. Joost geeft op het laatst zijn visie over de dood en zijn uitvaart.

Antoon Arts was tussen 1924-1964 directeur van 'de Posterijen' in district 's-Hertogenbosch, dat kantoor hield in de Kerkstraat. Voor het interview dat plaatsvond op 3 juli 1981 was aan PK expliciet gevraagd zijn memoires vast te leggen. Eerder had Arts al het postwerk in een boek 'Het Brievenpostwezen in 's-Hertogenbosch' vastgelegd. In deze aflevering vertelt Arts met name over het verkeer in de stad in de jaren kort na 1900. Dat gaat over al het -langzaam- vervoer, dat dus toen nog niet gemotoriseerd was. De auto verscheen pas rond 1910 in het straatbeeld, maar dan nog heel schaars: van Jan van Lanschot en een dokter van het Groot Ziekengasthuis en van de rijwielfabrikant Bernard Jansen waren rond 1900 de eerste autobezitters in Den Bosch. Als zoon van het hoofd van de gemeentelijke Stadsschool in de Nieuwstraat begint Arts eerst met een verhaal over die schooltijd.

In deze editie zetten we Janus Borghs, beter bekend als Janus Kiepoog, in het zonnetje. In februari 1980 interviewde Paul Kriele, kort voor carnaval, Janus in zijn huisje in het Lombardje. Het was mijn eerste interview bij de toenmalig Bossche ziekenomroep ORVA. De alom bekende technicus bij de ORVA Cees de Ridder hielp mij met zijn Uher-opname apparaat dat gesprek vast te leggen. Ingewijden horen het wellicht dat ik nog helemaal geen goede gesprekspartner was, omdat ik er steeds met mijn snufferd tussen zat. Dat is gelukkig later beter geworden. Janus was toen 65 jaar. Hij woonde met hondje Tippie in het Lombardje. Maar de poes was hem sedert kort gesmeerd. Met Janus, die je als een soort ordecommissaris kunt zien, spraken we vooral over zijn belevenissen met het Oeteldonks carnaval. Hij zingt daarbij ook enkele oude carnavalsliedjes. Het gesprek met Janus, die goed gehumeurd was, sluit ik af met zijn verering voor de Bossche Zoete Moeder. Bij die verering bracht hij vaak een bezoekje aan de Mariakapel in de Sint Jan. Janus was oorspronkelijk bloemenventer. Maar de inkomsten uit die handel droogde op doordat supermarkten en benzinestations zijn grote concurrenten werden. Janus overleed op 5 oktober 1981 in zijn huisje waar bouwvakkers hem 's morgens vroeg dood aantroffen.

Bossche Voetbalgeschiedenis met onder meer Toon Beks (* 7 december 1892), speler bij de Bossche clubs Quick *1907 en BVV *1906. Ook met Jo Verharen [voetballiedjes] opgegroeid in de Beurdsestraat. ?iale verkeer inclusief de [bij-]namen van enkele agenten, beschrijft. Historisch zijn de bijdragen van de toenmalige raadsleden en later benoemde wethouders Frans Suijkerbuijk en Ferd van den Eerenbeemt sr. Welke laatste als raadslid eerst nog tegen de dure bouw van stadion De Vliert had gestemd, maar bij realisatie [1950-1951] tot voorzitter van 'De Vliert' werd benoemd. Het interview met de zoon van de toenmalige uitbater van de Paternoster dateert van 24 november 1984.

Joodse bezittingen. Deze aflevering gaat over de diefstal van Joodse bezittingen en het inpikken van woningen van gevluchte en of naar Duitse kampen getransporteerde joden.
Door zijn voormalige baan bij de Post komt Jo via relaties in aanmerking als lid van de Politieke Politie in de stad. Hij had dit baantje vernomen van relaties / bekenden van hem. Kantoor in de Papenhulst. Daar krijgt hij als tijdelijk ambtenaar / rechercheur een tijdelijke aanstelling. Deze beambten worden belast met het lokaliseren van verlate joodse woonhuizen en het registreren en inventariseren van gestolen Joodse bezittingen. Die goederen werden getaxeerd en opgeslagen in het Kruithuis en later naar waarde verkocht. Voor het zware werk dat daarbij kwam kijken werden NSB-ers en collaborateurs ingeschakeld.

Na de lagere school kwam Sjef Burg als veertienjarige in dienst bij de stalhouderij van Putters op de hoek Stationsweg-Havensingel. Daar hadden zijn vader en grootvader ook al dienst gedaan. Sjef begon als staljonen en klom op tot koetsier. In die door hem ervaren trotse en verantwoordelijke functie was hij jaren de koetsier. Naast hem op de bok zat de in mooi kostuum gezeten palfrenier en achterop een chroom. Allerlei wagens heeft Sjef al die jaren -tot begin jaren 50- gereden: de soepwagen van de Godshuizen en Vincentius voor kinderen van de armen scholen, de boevenwagen en daarnaast ook nog koetsjes en rijtuigen voor de sjieke Bosschenaren. Sjef reed elk jaar op carnavals zondag prins Amadeiro van het station naar de Markt en in de oorlog ook dames die in Vught bij Duitse officieren 'op bezoek' gingen.

Martien was voor de oorlog visverkoper bij Teckelenburg en daarna marktkoopman van bonneterie. Maar hij begon als stripper van tabaksbladen bij Azijnman. Niet bij Goulmy dat niet als sociaal bekend stond. Vader was verwoed lid van de NSDAP. Martien had veel contact / vrienden in de Joodse gemeenschap waarover hij vertelt.
Martien was bijna 70 jaar met Tonnie Kooijman getrouwd. Deze zakenvrouw had hem in zijn werkzame leven steeds trouw en behulpzaam geholpen. Zij overleed op 23 december 2014 kort voor de jubileumdatum van hun hun huwelijk. Martien werd 103 jaar.

De Gruyter klankbeeld podcast met directeur Lodewijk de Gruijter, Lauri de Gruijter en enkele managers Wim van den Boom, Jan Miel Monté, Krees Blom, Hans Entken, Jan ten Bosch en Bart van Vugt. Twee markante personen komen in ieder geval aan bod: de algemeen directeur en -later na zijn terugtreden in 1967- als commissaris Lodewijk de Gruijter. Deze nestor van het toenmalige De Gruyter bleef na zijn pensioen in 1967 ook nog voorzitter van de Raad van Bestuur. Familielid Lauri de Gruijter, feitelijk een buitenstaander, maar juist daarom en gezien zijn opleiding en ervaring kon zich een objectieve- zakelijke mening permitteren.

Riet was onder meer verzetstijdster in de Tweede Wereldoorlog. Die heeft bijvoorbeeld, gewapend met een verscholen pistooltje. Enkele door de nazi's gevangenen, uit een Vughtse pand bevrijd. Het interview dateert van 26 oktober 1985.

Geschiedenis met vertellers over koren, accordeons, draaiorgels en fanfares [ook van de Wielrijders], Oeteldonk en het eerste Casino aan de Papenhulst. Vertellers zijn Guillaume Thelissen over de Oeteldonkse revue en de Bossche Revue van Niek de Rooy, Jan en Piet Kersten, Janus Borghs, Ad Burgerhof, Lambert van Dartel en muziekschooldirecteur Marinus Ogier, De documentaire dateert van januari 1987.

In deze aflevering spreekt Paul Kriele een artikel in, overgenomen uit het Nieuwsblad van het Noorden. Het betreft een Overval in Den Bosch met aansluitend een gijzelingszaak in Deil op 29-30 januari 1973. Op 30 november 1973 wordt daar door de meeste Nederlandse dagbladen verslag gedaan van de rechtszaak tegen de Bosschenaar Jan B. [24 jaar] en de Hagenees Daan S. [26 jaar]. Die zitting betrof een door hen gepleegde overval in Den Bosch op 29 januari 1973 en, na de vlucht met een gestolen auto, de daarop volgende gijzeling van het boerenechtpaar Smits nabij het knooppunt Deil.

Het verhaal van Wim van Hoek. Met het verhaal van Wim beleeft de luisteraar zijn jeugd die hij doorbracht in de Stoofstraat waar hij op 9 juni 1924 op nummer 3-5 werd geboren. Pand voor pand en nummer voor nummer geeft hij een indruk van de bewoners van de Stoofstraat. Soms gaat dat verder tot in de Postelstraat. Al eeuwen lang een hoerenbuurt Door de frivole sfeer in de straat, waar in de vijftiende eeuw al badstoven voor kwamen, kreeg de Stoofstraat een dubieuze naam. Badstoof kennen we [als klein formaat kistje] om je voeten te verwarmen, thuis of in de kerk. De kooltjes werden in de water -en vuurhuizen gekocht. Dat gebeurde dus in logementen / badhuizen met groot formaat badstoven. Door de Bosschenaar horecaexploitant / eigenaar Willy van Liefvoort werd eind jaren zestig de twee panden Stoofstraat 3-5 en 7 aangekocht. Menigeen zal zich nog de namen Golden Stars en House of Lords herkennen. Met de bestemming als hoerenkasten raakte de Stoofstraat opnieuw als straat met prostitutie bekend. Daarover zegt Wim nauwelijks te zijn geïnformeerd. Maar door dat aspect krijgt Wim's historische terugblik nog meer een boeiend en saillant tintje, om zo te zeggen.

Eenmaal in 1989 gepensioneerd zegt hij op 3 februari 2006 over zijn beroep als griffier, later referendaris bij het Gerechtshof en bij de Meervoudige Strafkamer: 'Dat was een heel interessant beroep. Ik vond dat ik daar als griffier een van de mooiste beroepen had die je maar denken kunt'.

Daan Houdijk is van moeders kant een kleinzoon van de bekende Bossche orgeldraaier Daan Heesbeen. Orgeldraaiers muziek was voor de Bosschenaar een welkome afleiding in het dagelijks leven. Zeker in de volksbuurten. Waar vaak de armoe overheerste. Zo was ook Daan een van de velen die rond moest komen van de werkverschaffing, als hij al niet een werkloosheidsuitkering genoot. Toch hoor je hem in zijn vertellingen niet klagen. Daan trouwde Daan in 1942 met Annie van Doorn. Het echtpaar ging wonen op de Kasterenwal, waar ze lief en leed samen deelde. Interview van 27 november 1983.

De tweede aflevering gaat over zijn hobby verzamelen van vogels en vlinders. Onder meer uit die verzameling is de opbouw van een natuurhistorisch museum ontstaan dat later naar Eindhoven is verplaatst.
Knippenberg is de initiatiefnemer van het Bisschoppelijk Museum in Uden, later genoemd het Museum voor Religieuze Kunst. Knippenberg, die op 31 december 2005 overleed werd op 7 januari 2006, na een kerkdienst in de St. Cathrien, op het kerkhof in Orthen begraven.

Kreijkamp bekend als ontwerper / architect van de bolwoning, volgde aanvankelijk [kunst-] opleidingen aan scholen in Eindhoven, Arnhem, Maastricht en Antwerpen voordat hij in Tilburg en Den Bosch docent beeldhouwen en vormgeving werd. Daarnaast was hij ook musicus. De eerste bolwoning werd door hem in 1965 in Denemarken ontwikkeld. Maar in Maaspoort is de eerste bolwoning pas op 15 juni 1984 opgeleverd. De documentaire dateert van 28 juni 1984.

Jac van der Linden was verpleegkundige op de door nonnen geleide afdeling chirurgie van het Groot Ziekengasthuis. Maar als dienstplichtige kwam hij in oorlogstijd op de ziekenbak te werken. Het interview met Jac van der Linden dateert van 27 oktober 1985.

Jan van de Mortel is geboren in 's-Hertogenbosch in het 'Van de Mortelhuis', rechts naast het pand van De Zwanenbroeders, op 19 december 1902 en overleden in Vught op 23 februari 1990. Jan is een telg uit een geslacht van redelijk voorname Bosschenaren. Evenals zijn vader Eduard werd hij later [na te zijn opgeklommen] directeur van de Bossche Brandwaarborgmaatschappij. In de volksmond 'De Groote Bossche'. Jan ging naar kostschool in Zwitserland ivm een bepaalde aandoening. Jan was lid van de 's-Hertogenbossche Filatelistenvereniging, hij was lid van het Vughtse Schuttersgilde en bestuurder van de Federatie van Brabantse Schuttersgilden. Van de Mortel was honorair proost van de Illustere Lieve Vrouwe Broederschap, populair De Zwanenbroeders genaamd.
Jan was in juli 1935 drie weken president-schepen van een oud-'s-Hertogenbosch in de Casinotuin bij gelegenheid van 750 jaar stad, evenals zijn vader dat in 1909 op de Parade bij een gelijksoortig feest rond 25 jaar burgemeesterschap van Peter van der Does de Willebois was geweest. Ook met name te noemen was Jan Minister in de raad van Elf en later voorzitter van de Oeteldonksche Club. Hij vertolkte met verve jaren de rol van den Ursten Boer den Beste.
Alles -bijna alles- had bij Jan van de Mortel te maken met het getal elf, zowel bij zijn geboorte als bij zij de eerste H. Communie op 11 mei 1911, als in dienst, als bij de kapper [het laatje met scheergerei] Voor zijn verdiensten of als lid, of als bestuurder voor tal van Bossche, landelijke of Brabantse verenigingen heeft hij vele onderscheidingen en stoffelijke blijken van waardering mogen ontvangen vertelt hij trots. Hem werd in 1975 ook de koninklijke onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje-Nassau toegekend.

De tweede podcast over Louis Neefs waarin hij naast politicus voor Bosch Belang [vanaf 1971], vooral als zakenman in behang wordt beschreven. Neefs praat onder meer over zijn woonadressen op Snellestraat 52 en de Empelsedijk in Empel. Achter de woning stond een loods voor de groothandel, die na een brand werd verplaatst naar de Achterstraat in Engelen.
Neefs stopte in 1990 met zijn behangroothandel en agentuur. En in 1998 stapte Neefs stapt als fractievoorzitter van Bosch Belang uit de gemeenteraad. Het interview met Louis Neefs dateert van 23 september 1998.

In deze aflevering vertelt Bep Neukirchen over de Molen van Van Esch en over haar relatie met molenaarszoon Harrie van Esch. Later, na de locatie Markt, kwam het gezin van Pieter Neukirchen en moeder Catharine Teuns op de Koningsweg te wonen. Dat huis bevond zich aan de Westkant van de Koningsweg [nr. 119], zes deuren na het huis van de familie Van Esch op nummer 115. De verliefdheid van de twee, kort vóór de oorlog, Harrie toen 15 en Bep toen 19 jaar, leidde tot een huwelijk in september 1944. Maar doordat de geluidsopname waarin Bep vooral over de Molen van Van Esch vertelt, zoek is geraakt, spreekt Paul Kriele de tekst in van het met haar op genomen interview van 25 januari 2000.

De tweede aflevering met Niek de Rooy gaat over de na-oorlogse periode en De Rooij als revueschrijver. De Rooij heeft tussen de jaren 1935 en 1984 zeker meer dan 50 revues geschreven. Overigens ook incidenteel in opdracht van bedrijven.

In deze pocast komen de woonadressen van vader Sicking, die rector was aan het Stedelijk Gymnasium, de Priesterwijding van diens zoon Jacobus in de Sint Jan op 25 mei 1918, zijn functie als kapelaan, eerstens [vanaf 7 juli 1918] in Gemert en na Tilburg [vanaf 1922] en in de parochie Sint Cathrien in Den Bosch [1928-1932]. Daar werd hij in augustus 1928 benoemd tot conrector van de kweekschool Mariënburg.
Sicking laatste zielzorgerschap was na Den Bosch -26 november 1937- kapelaan van de parochie St. Joris op Stratum in Eindhoven. Zijn installatie gebeurde pas op 3 december 1939 door een verlate pausbenoeming. Maar Jac Sicking werd per 1 januari 1943 in het gijzelaarskamp in Haaren tot 22 mei 1943 gevangen gezet. Sicking ging in 1964 met emeritaat. Na 1964 werd hij nog wel rector van het bejaardenhuis Vredenburcht in Tilburg al waar hij in 1968 zijn gouden priesterfeest vierde. In dat zelfde jaar is hij op 16 mei tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau benoemd. Zijn werk als zielzorger bracht hem in contact met de Bossche volksaard. Om naar de muziek van orgeldraaiers, harmonieën of straatzagers te luisteren legde de Bosschenaar voor even het werk neer. Ook maakte hij kennis met enkele Bossche typen, onder wie Janus Borghs en de zieke Jan Stap Netjes. Interview dateert van 1983.

Frans is afgestudeerd aan de Akademie in Tilburg. Hij was als beroep binnenhuisarchitect maar werd vervolgens mede directeur van de woonzaak Vennix [vader stichtte woningzaak in Minderbroederstraat [1921], later is die zaak verhuisd naar Vughterstraat 46]. Frans was onder meer Peer van den Muggenheuvel [1977-1983], heeft in 1972 het van Oeteldonks Aauw Archief opgezet en was samensteller boek 99 jaar Oeteldonk. Interview dateert van 3 november 1987.

Mien Wetzer, geboren op 2 januari 1909, vertelt in de tweede aflevering onder meer over verdachte huizen op de Vughterdijk en de dood van kroegbaas Van Haaren, waarbij zij en haar zus Lien voor een kerkelijk afscheid de hulp in riep van kapelaan Beijer van de St. Cathrien.